Từ bộ xương người tiền sử niên đại 13.000 năm tuổi vừa được tìm thấy tại Ninh Bình, các nhà khoa học lấy được mẫu DNA ty thể người cổ xưa nhất từng được phát hiện tại Việt Nam và thế giới.
Ban Quản lý di sản thế giới Tràng An (Ninh Bình) vừa có báo cáo về phát hiện khảo cổ học đặc biệt quan trọng tại hang Thung Bình 1, thuộc Quần thể danh thắng Tràng An – Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới.
Công bố nêu rõ, lần đầu tiên trên thế giới, các nhà khoa học đã thành công tách chiết ADN từ di cốt của một “chiến binh” tại vùng nhiệt đới – nơi điều kiện khí hậu nóng ẩm hạn chế khả năng bảo tồn vật chất di truyền.
Bộ xương người tiền sử được phát hiện có tình trạng bảo tồn tốt, có niên đại khoảng 13.000 năm trước, thuộc giai đoạn cuối Kỷ Băng hà. Đây là bộ xương còn lấy được mẫu DNA ty thể người cổ xưa nhất từng được phát hiện tại Việt Nam và thế giới.
Các phân tích cho thấy cá thể này là một nam giới, khoảng 35 tuổi, mang thân thể cường tráng hiếm có ở thời tiền sử. “Chiến binh” này đã chết sau khi trúng mũi tên bằng thạch anh – loại vũ khí quý hiếm chưa từng thấy trong khảo cổ Đông Nam Á.
Dấu vết trên xương cũng cho thấy, người đàn ông này đã sống thêm nhiều ngày đến nhiều tuần trước khi chết vì nhiễm trùng vết thương.
Nguyên nhân tử vong được xác định là do vết thương ở cổ, gây ra bởi một mũi lao có đầu nhọn bằng đá thạch anh, trên mũi lao còn lưu giữ dấu vết gia công tu chỉnh của con người. Điều này đã hé lộ bằng chứng cổ xưa nhất về xung đột giữa các quần thể người tiền sử tại khu vực lục địa Đông Nam Á.
Phân tích di truyền từ DNA cũng khẳng định “chiến binh” này mang dòng máu lai giữa Nam Á và người bản địa Đông Nam Á. Điều này bổ sung dữ liệu quý hiếm cho bản đồ gen toàn cầu, làm sáng tỏ thêm lịch sử di cư, giao thoa và tiến hóa của nhân loại.
Các phần xương của “chiến binh Tràng An” 13.000 năm tuổi được các nhà khoa học tìm thấy và sắp xếp hoàn chỉnh.
Các nghiên cứu về bộ xương người tiền sử cổ xưa này đã được thẩm định nghiêm ngặt của hơn 20 trường đại học hàng đầu thế giới, trong đó có sự xác nhận của Viện Đại học Copenhagen (Đan Mạch) – một trung tâm nghiên cứu danh tiếng về cổ sinh học và nhân học.
Sau khi các kết quả nghiên cứu khoa học được công bố, cơ quan chức năng tỉnh Ninh Bình, các nhà khoa học đã tổ chức an táng bộ xương người tiền sử cùng với hai bộ xương khác được tìm thấy trong Quần thể danh thắng Tràng An.
Các bộ xương được bọc kín sau đó đặt an vị trong quách làm bằng gỗ nguyên khối, đổ nhựa thông phủ kín rồi đậy nắp chắc chắn, nhằm bảo quản lâu dài không bị hư hỏng.
Hiện nay, các bộ hài cốt của người tiền sử được đặt tại Điện Tam Thế, chùa Bái Đính.
Theo Ban quản lý di sản thế giới Tràng An, dự kiến tháng 2/2026 sẽ đưa các bộ hài cốt của người tiền sử này về an vị tại Điện Kính địa, thuộc Đàn kính thiên, nằm trong Di sản thế giới Tràng An – nơi người tiền sử này đã nằm an nghỉ suốt 13.000 năm qua (nơi phát hiện bộ xương).
DNA ty thể (mtDNA) là vật liệu di truyền dạng vòng, nằm trong ty thể – bào quan sản xuất năng lượng của tế bào. Khác với DNA nhân (nDNA) có cấu trúc nhiễm sắc thể và được di truyền từ cả cha lẫn mẹ, mtDNA được di truyền độc nhất từ mẹ sang con, có cấu trúc nhỏ hơn và chứa các gen cần thiết cho chức năng của ty thể, như quá trình tạo năng lượng và sản xuất RNA.
Nguồn: Dantri