Biên phòng – Từ thượng nguồn sông Mê Kông, những dòng nước đỏ nặng phù sa đang đổ về các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Cá, cua, ốc, ếch và vô vàn sản vật lũ lượt theo con nước tràn vào đồng. Cũng từ đây, mùa mưu sinh của bà con bắt đầu. Người giăng lưới, người đặt dớn, kẻ đan lọp, làm mắm…, tất cả tạo nên bức tranh sinh động, tuy vất vả nhưng tràn đầy sức sống nơi vùng biên giới Đồng Tháp.
Mùa “lũ đẹp”
Những ngày cuối tháng 8, nhân chuyến công tác tại Đồng Tháp, tôi có cơ may được sống trong không khí nhộn nhịp của những ngày đầu mùa lũ. Dọc theo đường tuần tra biên giới thuộc khu vực thành phố Hồng Ngự trước kia, cảnh tượng quen thuộc hiện ra trước mắt. Trên những tuyến kênh rạch, người dân chặt tre, gom lục bình thả xuống làm chà (chỗ trú ngụ cho cá). Trên đồng trắng xóa nước, hàng chục chiếc xuồng con lướt nhanh, in bóng lắc lư của những người nông dân dạn dày sương gió. Họ giăng câu, thả lưới, đặt lọp, tiếng gọi nhau í ới, tiếng sóng vỗ mạn xuồng như bản nhạc mùa lũ. Không chỉ chở đầy phù sa, rửa phèn làm lợi cho đất, con nước đầu mùa còn mang theo một “kho báu” trời cho là nguồn lợi thủy sản như: Cá linh, cá chốt, cá lăng, cá lóc, tôm, cua, tép…, lũ lượt tìm vào đồng kiếm ăn, trú ngụ và sinh sản. Mùa mưu sinh của người dân cũng bắt đầu từ đây.
Theo kinh nghiệm của các bậc cao niên ở Đồng Tháp cũng như dự báo của cơ quan chuyên môn, mùa lũ năm 2025 sẽ là mùa “lũ đẹp”. Nếu vậy thì nhà cửa, ruộng đồng không bị ngập và tôm cá, cua ốc cũng sẽ nhiều. Ông Lê Văn Mạnh, ở phường Thường Lạc, có gần 30 năm gắn bó với nghề đặt dớn, hồ hởi nói: “Năm nay nước về sớm, dớn đặt xuống là trúng liền. Mỗi ngày tôi đặt chừng chục cái dớn, sáng chiều đều có cá, từ cá linh, cá sặc, cá rô đến cá lòng tong. Hôm nào hên cũng được 40-50 ký, đủ các loại cá. Bán cho người ta làm thức ăn cho cá hay ủ làm nước mắm 10-15 ngàn/kg. Vậy nên ngày nào mình cũng có đồng vô đồng ra, trong nhà lại chẳng lo thiếu cá ăn”.
Ở đầu cánh đồng, phía sau cụm dân cư vượt lũ Dòng Duối, khóm Bình Hòa Thượng, phường Thường Lạc, ông Nguyễn Văn Hoàn đang cặm cụi gỡ cá từ tay lưới dài mấy chục mét. Mồ hôi lấm tấm trên trán, ông vẫn cười xởi lởi: “Mỗi sáng tui thả chừng 10-15 tay lưới, chiều về cũng được dăm ba ký. Cá nhỏ thì để ăn, cá ngon như trê, lăng, lóc thì bán. Hôm nào trúng mánh cũng có 300-500 ngàn bỏ túi”. Khác với hai người bạn chài, ông Hồ Văn Lai lại mê nghề đặt lọp cua. Với gần 200 cái lọp rải đều khắp đồng, mỗi ngày ông kiếm được trên dưới chục ký cua đồng. Với giá bán tại nhà, 50 ngàn đồng một ký, mỗi ngày ông Lai cũng có khoản thu nhập kha khá…
Vào mùa nước tràn đồng, nhiều vùng thôn quê ở Đồng Tháp luôn thấy bày bán các sản vật mùa nước nổi như: Cá linh, cua, ốc, chuột đồng, bông súng, bông điên điển… Ven những tuyến đường khu vực biên giới giáp với Campuchia cũng xuất hiện nhiều điểm thu mua những đặc sản mùa lũ để cung cấp khắp nơi. Theo anh Bùi Thanh Tiền, Chủ tịch UBND phường Thường Lạc, vào mùa lũ, tùy theo mực nước trên đồng mà người dân địa phương có những cách mưu sinh khác nhau. Chẳng hạn, lúc đầu mùa lũ, mới mở nắp cống cho nước vào thì đặt bẫy bắt chuột, soi ếch, cào ốc, ủ lươn, cắm câu ếch; nước nhiều hơn thì giăng lưới, giăng câu, đặt dớn, đặt lọp; nước gần rút thì chài cá chạch… Sinh ra và lớn lên tại vùng biên giới Đồng Tháp, đã từng có nhiều kỷ niệm buồn vui với hàng chục mùa lũ, Thượng tá Võ Minh Thiện, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Cầu Muống chia sẻ: Lũ không chỉ là hiện tượng tự nhiên, mà còn là một phần văn hóa. Những phiên chợ nổi mùa lũ, những bữa cơm với canh chua cá linh bông điên điển, những đêm thức trắng canh dớn, đặt lợp… đã trở thành ký ức của bao thế hệ người dân vùng sông nước miền Tây…
Trữ cá trên đồng
Trước kia, mỗi khi đến mùa nước nổi, nông dân thường bỏ trống đồng vụ ba. Những năm gần đây, nước về chậm, ít cá tôm, người dân gặp khó. Để không “ăn hết của trời”, nhiều nơi đã nghĩ ra cách nuôi trữ cá mùa lũ bằng cách tận dụng diện tích ruộng ngập nước để rào lưới giữ lại nguồn cá tự nhiên từ nguồn nước lũ tràn vào. Việc trữ cá vừa giúp bà con có thêm thu nhập, vừa góp phần hạn chế tình trạng đánh bắt cá theo kiểu tận diệt, bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
Ở ấp Rồng Bàng, xã Thường Phước, ngay khi nước vừa tràn đồng, bà con căng lưới bao quanh 150ha ruộng, biến cả cánh đồng thành ao nuôi tự nhiên. Cá từ sông theo nước vào trú ngụ, sinh sản. Đến cuối mùa, dân mới cùng nhau thu hoạch. Ông Đặng Văn Bé, Tổ trưởng tổ nuôi trữ cá kể: “Mùa lũ năm rồi, tụi tui thu hơn 10 tấn cá đồng, bán được gần 200 triệu. Năm nay nước về sớm, hy vọng thu nhập khá hơn”.
Còn tại xã Phú Thọ, đây là năm thứ ba Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến thực hiện nuôi trữ cá mùa lũ trên diện tích 170ha với 70 hộ tham gia. Hợp tác xã còn bước đầu kết hợp nuôi trữ cá với khai thác dịch vụ du lịch trải nghiệm, góp phần quảng bá hình ảnh địa phương và kỳ vọng mang lại thêm một khoản thu cho nông dân. “Mình vừa trữ cá mùa nước nổi, vừa kết hợp với du lịch trải nghiệm. Du khách tới đây chủ yếu để được trải nghiệm những hoạt động mà bà con nông dân thường làm vào mùa nước nổi như đặt lợp, đặt lờ, giăng lưới, cắm câu và xúc lươn”… – ông Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến chia sẻ.
Mô hình trữ cá mùa lũ đang triển khai ở Đồng Tháp được quản lý theo hình thức cộng đồng chung tay bảo vệ, coi nguồn cá như tài sản chung, mỗi thành viên đều có trách nhiệm gìn giữ, không để khai thác bừa bãi. Cách làm này vừa tạo thêm thu nhập trong mùa nước, vừa nâng cao ý thức bảo vệ nguồn lợi thủy sản. “Tất cả các thành viên trong khu vực này là một, được hợp nhất thành một cái chung, một ngôi nhà chung. Để rồi cùng nhau chung tay khai thác, bảo vệ nguồn lợi hải sản, chứ không phải là riêng lẻ từng người nào. Mọi người đều có ý thức bảo vệ chung, để làm sao bảo quản được lượng cá, tôm. Đến lúc thu hoạch là cả cộng đồng trong khu vực này đều hưởng lợi” – chị Dương Kim Dung, Phó Trưởng phòng Kinh tế xã Phú Thọ nói.
Nuôi trữ cá mùa lũ đang được xem là mô hình thuận tiện, hiệu quả ở vùng đầu nguồn Đồng Tháp khi cộng đồng cùng bảo vệ nguồn cá tự nhiên không chỉ được giữ lại để thu hoạch, mà còn tạo môi trường thuận lợi cho chúng sinh sản, vừa tạo sinh kế, vừa góp phần hạn chế đánh bắt thủy sản theo kiểu tận diệt, bảo vệ nguồn lợi thủy sản bền vững.
Theo Đài Khí tượng thủy văn Nam Bộ, đỉnh lũ năm nay ở Đồng Tháp dự kiến xuất hiện vào tháng 10, mực nước cao hơn năm 2024 khoảng 0,2-0,3m, ở mức báo động I. Với nông dân, đây chính là mùa “lũ đẹp”, đủ để rửa đồng, mang cá tôm, phù sa, mà không gây thiệt hại lớn.
Phương Vy
Nguồn: https://www.bienphong.com.vn/nhip-song-mua-nuoc-noi-dau-nguon-dong-thap-post494248.html