Tượng thần Vishnu (1)

Thần Vishnu (phiên âm Hán Việt là Tỳ Thấp Nô (毘濕奴)) là thần bảo tồn, một trong ba vị thần chính của Ấn Độ giáo (Shiva, Vishnu, Brahma). Với bản tính nhân từ, thần là người bảo vệ cuộc sống, diệt trừ loài quỷ dữ vì vậy, thần Vishnu được cư dân Phù Nam thờ phụng rất phổ biến.

Tượng thần Vishnu trưng bày tại Bảo tàng Đồng Tháp được Thủ tướng chính phủ ký quyết định số 2599/QĐ-TTg công nhận bảo vật quốc gia vào ngày 30 tháng 12 năm 2013. Tượng được phát hiện trong hố khai quật Gò Tháp Mười trong đợt khai quật di tích kiến trúc Gò Tháp Mười vào ngày 15 tháng 7 năm 1998, có niên đại cuối thế kỷ V đầu thế kỷ thứ VI, chất liệu bằng đá sa thạch, trọng lượng 70 kg, dài 22cm, rộng 40cm và cao 149cm.

Tượng có 4 tay và hai vai, hai tay sau phía trên hướng lên trời, tay phải cầm bánh xe, tay trái cầm hình tượng ốc, tù và, hai tay trước phía dưới hạ thấp xuống ngang hông, lòng bàn tay phải để ngửa, ngón tay uốn cong cầm hoa sen tỳ trên trụ tiết diện vuông, nối thẳng xuống lòng bàn chân phải, tay trái đặt trên cây trùy, nối thẳng xuống bên cạnh bàn chân trái, lòng bàn tay đặt úp, nắm vào đầu trụ. Cánh tay trái bị gãy mất toàn bộ.

Tượng có màu xám trắng, tạc ở tư thế đứng trên bệ hình chữ nhật, phần dưới bệ tạc liền khối với chốt cắm tiết diện hình tam giác. Tượng có dáng cân đối, ngực nở, eo thắt hơi ưỡn về phía trước. Đầu đội mũ hình trụ. Gương mặt tượng vuông, hai chân mày giao nhau, mắt mở to và nhìn thẳng, môi mỏng, miệng hơi mỉm cười, hai dái tai dài xuống tận vai. Thân trên để trần, thân dưới quấn váy dài dhoti (dhotī धौती) có thắt vạt tiết diện hình khối chữ nhật buông thõng xuống giữa hai bàn chân.

Tượng thần Vishnu (2)

Đây là tượng Vishnu thứ 2 trưng bày tại Bảo tàng Đồng Tháp được Thủ tướng chính phủ ký quyết định số 2382/QĐ-TTg công nhận bảo vật quốc gia vào ngày 25 tháng 12 năm 2015. Tượng được phát hiện trong hố khai quật Gò Tháp Mười trong đợt khai quật di tích kiến trúc Gò Tháp Mười vào ngày 15 tháng 7 năm 1998, có niên đại thế kỷ thứ VI, chất liệu bằng đá sa thạch, trọng lượng 8,6 kg, kích thước 64cm x 24cm.

Thân trên để trần, thân dưới quấn sampot (សំពត់) ôm sát thân dài đến gối. Tượng có 4 tay, nhưng mất hai tay phải. Tay trái trên cầm hình tượng ốc shankha, tay trái phía dưới hạ thấp xuống ngang hông, lòng bàn tay đặt trên cây trùy, nối thẳng xuống bên cạnh bàn chân trái, lòng bàn tay đặt úp nắm vào đầu trùy. Cây trùy bên trái bị gãy mất toàn bộ.

Tượng thần Vishnu (3)

Tượng thần Vishnu thứ 3 (niên đại, thế kỷ IV –  VIII), được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định số 2089/QĐ-TTg công nhận là bảo vật quốc gia ngày ngày 25 tháng 12 năm 2017. Tượng được phát hiện tại di chỉ khảo cổ Gò Thành (xã Tân Thuận Bình) vào năm 1988.

Tượng được thể hiện đứng trên bệ chữ nhật mỏng dẹt, có chốt cắm lớn. Vai to ngang, cánh tay ngắn, cổ to mập. Đôi chân và phần dưới của trang phục liền thành một khối. Chiếc mũ trụ trơn hơi thu nhỏ phía trên, được nối với bánh xe và con ốc bằng hai thanh ngang phía trên tai. Đuôi ốc không có các vòng xoáy, còn bánh xe thì lược bỏ hẳn những chi tiết của phần nan hoa. Khuôn mặt hơi vuông và ngắn, có những nét thanh tú, miệng nhỏ, môi không có viền. Hai gậy chống có sự phân biệt khá rõ. Gậy bên trái có mặt cắt hình bát giác, bên phải có mặt cắt hình vuông. Tượng là một trong những biểu trưng của thời kỳ văn hóa hậu Óc Eo ở Nam Bộ.

Tượng thần Laksmi

Tượng thần Laksmi lưu giữ tại Bảo tàng Đồng Tháp được Thủ tướng chính phủ ký quyết định số 2382/QĐ-TTg công nhận bảo vật quốc gia vào ngày 25 tháng 12 năm 2015. Tượng được người dân phát hiện trong khi đào đất làm vườn tại khu vực Gò Rượu (xã Tân Hồng). Có niên đại thế kỷ thứ VII, bằng đá, trọng lượng 21kg, kích thước 23cm x 92cm.

Lakshmi là vợ của thần bảo tồn Vishnu.

Tượng thân trên để trần, thân dưới quấn váy dài dhoti ôm sát thân và buông dài xuống mắt cá chân. Phần giữa của váy dài dhoti có nút hình túi nhiều nếp uốn công phồng mềm mại trước bụng, vạt trước xếp nổi bốn lớp buông thỏng giữa xuống hai bàn chân, phần dưới vạt được thể hiện khá mềm mại, uốn cong về phía trước. Tượng có hai tay cong đặt ngang hông hướng về phía trước, hai bàn tay nắm hở.

Bộ sưu tập “Vàng lá chạm khắc hình voi”

Bộ sưu tập “Vàng lá chạm khắc hình voi” được khai quật tại di chỉ Gò Thành (xã Tân Thuận Bình), vào năm 1989, được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định số 2198/QĐ-TTg, công nhận bảo vật quốc gia, ngày 25 tháng 12 năm 2021.

Sưu tập vàng lá ở di tích Gò Thành sử dụng kỹ thuật dát mỏng và cắt tạo hình (vuông, hình chữ nhật), các hình voi được chế tác bằng kỹ thuật chạm – khắc kết hợp khắc miết. Hình voi đơn giản có tính cách điệu cao với hai phong cách. Một, chạm khắc hình voi bằng nét đơn giản, có phần ngô nghê song mang tính biểu tượng hóa với kỹ năng trang trí cao. Phong cách thứ hai thể hiện hình tượng voi bằng những nét khắc tỉ mỉ, tả thực đến từng chi tiết, tuân thủ chặt chẽ các quy tắc của tỷ lệ giải phẫu cơ thể học của loài voi.

Các hình voi được thể hiện đều có định hướng, cho thấy khả năng chúng được bố trí nhìn tập trung vào một điểm ở trung tâm. Đặc điểm này phản ánh chức năng của những con voi này tương ứng với các vị thần canh giữ các phương ánh sáng theo quan niệm của văn hóa Ấn Độ.

Hiện tại, Bảo tàng Đồng Tháp đang tăng cường nghiên cứu, sưu tầm tài liệu để bổ túc thông tin bảo vật. Ứng dụng khoa học, công nghệ trong khâu bảo quản và đổi mới trưng bày, nhằm quảng bá hơn nữa về giá trị di sản văn hóa của 5 bảo vật quốc gia đang được lưu giữ.

Tài liệu tham khảo:

1. Trinh Nguyễn (2022), Những bảo vật quốc gia mới: Sưu tập vàng lá chạm khắc hình voi Gò Thành, Bảo tàng Lịch sử quốc gia, tại trang https://baotanglichsu.vn/vi/Articles/3101/72873/nhung-bao-vat-quoc-gia-moi-suu-tap-vang-la-cham-khac-hinh-voi-go-thanh.html [truy cập ngày 20/8/2025].

2. Lê Khiêm tổng hợp (2013), Tượng thần Visnu trong văn hóa Óc Eo, tại trang https://baotanglichsu.vn/vi/Articles/3101/13394/tuong-than-visnu-trong-van-hoa-oc-eo.html [truy cập ngày 20/8/2025].